Pnömotoraks nedir?
Pnömotoraks göğüs boşluğu içinde akciğer zarlarının arasında hava toplanmasıdır. Bazı kişilerde akciğerin yüzeyinde özellikle üst kısmında, doğuştan olan veya sonradan gelişen “bleb” dediğimiz 1 cm’ye ulaşan hava kesecikleri vardır. Bu hava keseciklerinin kendiliğinden patlaması sonucu akciğerlere alınan hava akciğerin dışına kaçarak akciğer zarları içinde birikir ve artınca da akciğerin sönmesine neden olur.
Hasta o taraftaki akciğerini kullanamadığından nefes darlığı gelişebilir ve genelde aynı taraf göğüste, sırtta, omuzda hatta bazen karına doğru yayılabilen ağrı şikâyeti olur.
Pnömotoraks neden olur?
Pnömotoraksın neden ortaya çıktığı ile ilgili net bir bilgi bulunamazken genellikle travma sonrası, akciğerlere yönelik cerrahi işlemler sonrası ortaya çıkabilir. Ancak pnömotoraksın en sık görülen türü ‘spontan (kendiliğinden olan) pnömotoraks’ tır.
Pnömotoraks belirtileri nelerdir?
Pnömotoraksın en sık görülen belirtileri
- nefes darlığı,
- aniden başlayan ve çok şiddetli olabilen göğüs ağrısı,
- tansiyon düşüklüğü,
- öksürük,
- hızlı nabız,
- dudaklarda morarma görülebilir.
Belirtiler pnömotoraksın akciğere olan etkisine göre şiddetlenebilir.
Pnömotoraks tanısı nasıl konulur?
Yukarıdaki belirtiler ile başvuran hastada fizik muayene bulguları ve akciğer filmi çekilerek pnömotoraks tanısı konur. Akciğer grafisinde tipik olarak göğüs içinde serbest hava toplandığı ve o taraftaki akciğerin sönüp küçüldüğü izlenir. Çok nadiren şüpheli veya karmaşık bir durum var ise akciğer tomografisi tam tanı koydurucudur.
Pnömotoraks nasıl tedavi edilir?
Göğüs tüpü takılması: Pnömotoraks miktarı orta veya ileri ise ya da hastada nefes darlığı şikâyeti belirgin ise cerrahi müdahale gereklidir. Cerrahi müdahale ile göğüs kafesi içine akciğer zarına bir kateter veya dren ile girilip biriken havanın dışarıya boşaltılması gereklidir. Hastaneye yatırılarak yapılan bu cerrahi müdahaleden sonra genelde birkaç gün içinde göğüs içindeki hava boşalır, akciğer genişleyerek normal durumuna gelir ve içeriden hava gelmesi kesildiğinde de drenaj sonlandırılır.
Endoskopik ameliyat: Eğer pnömotoraks tekrarlıyor ise veya ilk seferinde hava kaçağı düzelmiyor ise endoskopik ameliyat ile sorunu düzeltmek gerekir. Endoskopik ameliyat ile tek bir delikten girilerek akciğer yüzeyindeki problemli yer tamir edilir. Hastalar operasyondan 2 ya da 3 gün sonra taburcu edilir.
Pnömotoraks tekrar eder mi?
Spontan pnömotoraks dediğimiz genelde genç yaş grupta görülen ve altta yatan bir hastalık olmayan pnömotoraks bir kez olduktan sonra yaklaşık %10 oranda tekrarlayabilir. Tekrarlama aynı taraf akciğerde olabileceği gibi karşı akciğerde de olabilir. Tekrarlayan pnömotoraks da en uygun tedavi yeniden toraks tüpü (göğüs tüpü) yerleştirmeden Videotorakoskopik olarak (VATS yöntemi ile) ameliyat yapmaktır. Ameliyat olanlarda tekrar etme ihtimali yok denecek kadar azdır.
Pnömotoraks ameliyatında ne yapılır?
Pnömotoraks için ameliyat yapıldığında öncelikle akciğer yüzeyinde hava kaçağı olan yer aranır. Göğüs boşluğu içine su verilip çıkan hava kabarcıkları takip edildiklerinde hava kaçağının olduğu yer bulunur ve buraya “stapler” dediğimiz bir cerrahi kapatma malzemesi kullanılarak hava kaçağı kapatılır. Ayrıca akciğer üzerinde herhangi bir hava kesesi oluşumu (bül veya bleb) var ise bu bölge de stapler aleti yardımı ile çıkartılır. Genelde akciğerlerin en üst bölgelerinde hava kesecikleri olan alan vardır. Pnömotoraks yapma potansiyeli olan bu 2-3 cm akciğer alanı çıkartılır. İlave olarak akciğerin dış zarının en üst kısmını soyma veya abrazyon (tahriş) işlemi de yapmak gerekir. Bu yapılan cerrahi işlemler akciğerlerin çalışmasını ve kapasitesini etkilemez, hastaya bir zarar vermez.
Pnömotoraks kansere çevirir mi?
Pnömotoraks (akciğer zarı ile göğüs boşluğu arasındaki hava birikimi) kansere doğrudan neden olmaz veya kansere dönüşmez. Pnömotoraksın kendisi, akciğerlerin düzgün şekilde genişlemesini engelleyebilir ve solunum sorunlarına yol açabilir, ancak kansere dönüşmez.
Ancak, pnömotoraksın tekrar etmesi veya sık sık görülmesi altta yatan başka bir sağlık sorununun belirtisi olabilir. Özellikle sigara içen kişilerde pnömotoraks riski artabilir. Sigaraya bağlı olarak gelişen, kronik obstruktif akciğer hastalığı (KOAH) ve amfizem hastalarında pnömotoraks gelişme riski artar. Sigara içmek akciğer kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir risk faktörüdür.
Bu nedenle, pnömotoraks teşhisi konulan kişilerin risk faktörlerini ve sağlık geçmişlerini dikkate alarak bir doktora danışmaları ve gerektiğinde düzenli takip ve tarama testleri yapmaları önemlidir. Pnömotoraksın kansere dönüşmesi değil, kanser riskini artıran faktörlerin belirlenmesi ve izlenmesi önemlidir.
Pnömotoraks hastaları nelere dikkat etmeli?
Pnömotoraks geçirmiş kişilerin tekrar 2. kez bir pnömotoraks geçirme ihtimali, normal populasyona göre artmıştır. Bir kez pnömotoraks geçirenin, kalan ömrü boyunca, 2. kez pnömotoraks geçirmesi ihtimali kabaca % 00, 2 kez pnömotoaks geçirenin ise 3. kez olma ihtimali ise %50 kadardır. Bu nedenle 2. pnömotoraks atağı geçiren kişilerin cerrahi tedavi (akciğerdeki riskli bölgenin alınması ve akciğer zarı soyulması ameliyatı) olamsı gerekiri.
Pömotoraks olma riski taşıyan kişilerin dikkate alması gereken bazı önemli noktalar vardır. İşte pnömotoraks hastalarının dikkat etmeleri gerekenler:
Sigara İçmemek: Sigara içmek, pnömotoraks riskini artırabilir veya tekrarlamasına katkıda bulunabilir.
Fiziksel Aktivite: Fiziksel aktivite, akciğer sağlığını destekleyebilir. Pnömotoraks geçiren kişiler, erken dönemde ( ilk 1-2 ay) , aşırı egzersiz veya ağır yük kaldırmaktan kaçınmalıdır. Bunun dışında sadece tüp ile sualtına dalış (SCUBA) sporu yasaklanmıştır. Diğer sporların, uçağa binmenin, dağa tırmanmanın vs yasaklanması söz konusu değildir.
Semptomları İzlemek: Özellikle daha önce bir atak geçirmişşeniz, pnömotoraks semptomlarını (örneğin, göğüs ağrısı, nefes darlığı) gözlemleyin ve herhangi bir şüpheli semptom ortaya çıktığında derhal bir sağlık profesyoneline başvurun.
