Bronkoskopi Nedir? Nasıl Yapılır, Tehlikeli midir, Kanseri Yayar mı?
“Bronkoskopi nedir, bronkoskopi nasıl yapılır, tehlikeli midir, kanseri yayar mı, neden yapılır ve sonuçları ne çıkar” soruları sıklıkla sorulur. Bu yazıda sorularınızın cevaplarını Göğüs Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Erdal Okur bronkoskopi hakkında merak edilenler kapsamında veriyor.
Bronkoskopi Nedir?
Bronkoskopi, akciğer ve solunum yollarını görüntülemek, tanı koymak ve tedavi uygulamak için kullanılan endoskopik bir yöntemdir. İnce, ışıklı ve kameralı bir tüp olan bronkoskop ile nefes borusu ve bronşlara girilerek hava yolları doğrudan incelenir.
Bronkoskopi sayesinde sadece görüntüleme yapılmaz; doku biyopsisi, balgam/sekresyon örneği alma, yabancı cisim çıkarma ve tıkanıklık açma gibi işlemler de gerçekleştirilebilir.
Bronkoskopi ilk ne zaman kullanıldı?
Bronkoskopi uygulamasının kökeni 1876 yılına, Alman genel cerrah Gustav Killian’a dayanır. Killian, domuz kemiği gibi yabancı bir cismi hava yolundan uzaklaştırmak için o dönemde özofagoskop adı verilen cihazlar ile işlemi gerçekleştirmiştir. 1900’lerin başında Chevalier Jackson, Amerika’da rijit bronkoskop prototiplerini geliştirerek, ışıklandırma ve görsel incelemeye olanak veren cihazlarla bu alanı ilerletmiştir. Fleksibl fiberoptik bronkoskopinin asıl dönüm noktası 1960’larda Japonya’da Dr. Shigeto Ikeda tarafından yapılmıştır; 1964 prototip, 1968 ise ticarî kullanıma uygun cihaz olarak kabul görmüştür.
Türkiye’de ilk rijit bronkoskopi uygulaması Heybeliada Sanatoryumu’nda 14 Eylül 1950’de, fleksibl fiberoptik bronkoskop uygulaması ise 1978’de Dr. Sumru Beder tarafından yapılmıştır.
Birçok çalışma bronkoskopinin güvenliğini ele almış ve sonuçlar genel olarak işlem risklerinin düşük olduğunu göstermektedir:
Diagnostic Bronchoscopy: State of the Art adlı ERS (European Respiratory Society) dergisinde yayımlanan makalede, fleksibl bronkoskopi işlemlerinin morbidite oranının %0,1-%2,5 arasında; mortalite oranının ise %0,05’in altında olduğu belirtilmiştir.
Üniversite hastanesinde yapılan bir çalışmada 124 ardışık işlemin analizinde komplikasyonlar arasında geçici oksijen düşmesi, bazı vakalarda pnömotoraks gibi durumlar görülmüş, ancak ölüm bildirilmemiştir.
Daha yakın tarihli bir araştırma “Comfort and safety of bronchoscopy performed under local anesthesia and sedation” başlığıyla, yaşı ≥75 olan hastalarla genç hastalar arasında prosedür sonrası güvenlik açısından farkları incelemiş; yaşlı grupta da güvenli sonuçlar elde edilmiş; ciddi komplikasyonların oranı düşük bulunmuştur.
Bu ve benzeri çalışmalar gösteriyor ki, uygun hazırlık, tecrübeli ekip ve doğru sterilizasyon süreçleri ile bronkoskopi güvenli kabul edilen bir işlemdir.
Bronkoskopi Nasıl Yapılır?
Bronkoskopi işlemi adım adım şu şekilde gerçekleşir:
Hazırlık: İşlem öncesi hasta değerlendirilir, kan testleri yapılır ve açlık gereklidir.
Sedasyon veya anestezi: Fleksibl bronkoskopi genellikle sedasyon ve lokal anestezi ile, rijit bronkoskopi ise genel anestezi altında yapılır.
İşlem aşaması: Bronkoskop ağız ya da burundan solunum yollarına ilerletilir. Kamera görüntüsü alınır, biyopsi veya örnekleme yapılabilir. İşlem 15–45 dakika arasında sürer.
Sonrası: Hasta gözlem altında tutulur, hafif boğaz ağrısı ve öksürük normaldir.
Bronkoskopi Neden Yapılır?
Bronkoskopi, hem tanı hem de tedavi amaçlı yapılır:
Tanı için: Akciğer kanseri şüphesi, nedeni bilinmeyen akciğer nodülleri, uzun süreli öksürük, tekrarlayan zatürre, balgamda kan görülmesi.
Tedavi için: Kanamanın kontrolü, hava yolundaki tümör veya tıkanıklığın açılması, yabancı cisim çıkarılması, stent takılması.
Bronkoskopi Tehlikeli midir?
Bronkoskopi genellikle güvenli bir işlemdir. Ancak her tıbbi girişimde olduğu gibi bazı riskler vardır:
Sık görülen hafif etkiler: Ses kısıklığı, boğaz ağrısı, öksürük, hafif kanlı balgam.
Nadir komplikasyonlar: Şiddetli kanama, pnömotoraks (akciğer sönmesi), enfeksiyon, anesteziye bağlı sorunlar.
Tecrübeli bir göğüs cerrahı tarafından uygun koşullarda yapıldığında bronkoskopi güvenli kabul edilir.
Bronkoskopi Kanseri Yayar mı?
Hastaların en çok merak ettiği sorulardan biri “Bronkoskopi veya biyopsi kanseri yayar mı?”dır. Bilimsel çalışmalar, bronkoskopiyle biyopsi almanın kanseri yayma riskinin son derece düşük olduğunu göstermektedir. Kanserin doğru teşhisi ve tedavi planı için biyopsi çok önemlidir. Bu nedenle faydası, riskinden kat kat fazladır.
Bronkoskopi Sonucunda Ne Çıkar?
Bronkoskopi sonucunda elde edilebilecek bilgiler şunlardır:
- Normal hava yolu bulguları
- Enfeksiyon bulguları ve mikrobiyolojik test sonuçları
- Tümör veya lezyon varlığı, biyopsi ile kesin tanı
- Gerekirse tedaviye yönelik işlem sonuçları (stent, ablasyon vb.)
Bu sonuçlara göre hastanın ileri tedavi planı yapılır.
Bronkoskopi Öncesi ve Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?
- İşlem öncesi en az 6–8 saat aç kalınmalıdır.
- Kan sulandırıcı ilaçlar mutlaka doktora bildirilmelidir.
- İşlem sonrası 24 saat boyunca araç kullanılmamalıdır.
- Nefes darlığı, şiddetli kanama veya yüksek ateş gelişirse acilen doktora başvurulmalıdır.
Bronkoskopi, yaklaşık 150 yıldır kullanımda olan ve tıbbi teknolojinin gelişmesiyle büyük ölçüde daha güvenli hale gelmiş bir işlemdir. 1876’dan bu yana rijit bronkoskopiden fleksibl fiberoptik bronkoskopiye geçiş, görüntüleme kalitesinin artması, tedavi edici yöntemlerin interventional pulmonology çatısı altında yaygınlaşması gibi gelişmeler sayesinde tanı ve tedavide yaptığı katkılar artmıştır.
Güncel akademik çalışmalar, morbidite ve mortalite oranlarının çok düşük olduğunu, işlem risklerinin genellikle hafif ve geçici semptomlarla sınırlı olduğunu; ciddi komplikasyonların nadir olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla, uygun şartlarda yapılmış bronkoskopi işlemi, faydaları riskine kıyasla oldukça yüksek olan güvenli bir metoda dönüşmüştür.