Akciğer sönmesi, tıbbi adıyla pnömotoraks, akciğer zarları arasında hava birikmesi sonucu akciğerin büzüşerek görevini yerine getirememesi durumudur. Aniden ortaya çıkan nefes darlığı, göğüs ağrısı ve solunum sıkıntısı gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Erken tanı ve uygun tedavi ile kontrol altına alınabilse de, tekrarlama riski nedeniyle dikkatle izlenmesi gereken bir sağlık sorunudur.
Akciğer Sönmesi (Pnömotoraks) Nedir?
Akciğerler ve göğüs boşluğu içi, plevra adı verilen zarlarla çevrilidir. Bu zarların arasında normalde çok az miktarda kayganlaştırıcı sıvı bulunur. Ancak çeşitli nedenlerle bu boşluğa hava sızarsa, oluşan basınç akciğerin büzüşmesine ve görev yapamamasına neden olur. İşte bu duruma pnömotoraks, yani halk arasında bilinen adıyla “akciğer sönmesi” denir.
Akciğer Sönmesi Neden Olur?
Akciğer sönmesinin oluşmasında çeşitli faktörler rol oynayabilir. Bunlar genel olarak iki ana grupta incelenir:
-
Spontan (Kendiliğinden Gelişen) Pnömotoraks
Birincil spontan pnömotoraks: Genellikle altta yatan bir akciğer hastalığı olmayan, genç, uzun boylu ve zayıf yapılı erkeklerde görülür. En sık neden, akciğerin yüzeyinde oluşan küçük hava keseciklerinin (bleb veya bülla) patlamasıdır.
İkincil spontan pnömotoraks: KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı), astım, tümör, tüberküloz, kistik fibrozis gibi altta yatan akciğer hastalıkları olan kişilerde görülür.
-
Travmatik Pnömotoraks
Bıçaklanma, düşme, trafik kazası gibi travmalar
Akciğer biyopsisi, santral venöz kateter takılması gibi medikal işlemler sırasında oluşan komplikasyonlar
Mekanik ventilasyon (yoğun bakım desteği) sırasında gelişen barotravma
Akciğer Sönmesi Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi yaklaşımı pnömotoraksın boyutuna, nedenine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir. Başlıca tedavi seçenekleri şunlardır:
Gözlem (takip): Küçük, belirti vermeyen vakalarda sadece oksijen tedavisiyle takip yeterli olabilir.
İğne aspirasyonu veya kateter: Orta büyüklükteki pnömotoraks durumlarında ince bir iğne veya tüple hava boşaltılır.
Göğüs tüpü (tüp torakostomi): Daha büyük pnömotoraks vakalarında, akciğer tekrar şişene kadar göğüs boşluğuna tüp yerleştirilerek hava dışarı alınır.
Cerrahi tedavi: Tekrarlayan pnömotoraks ya da akciğerin tamamen genişleyememesi durumlarında torakoskopik (kapalı yöntemle) cerrahi müdahale yapılabilir. Bu işlemde sönmeye neden olan hava keseleri çıkarılır ve plevra yapıştırılarak tekrarlama riski azaltılır (plörodezis).
Akciğer Sönmesi Tekrarlar mı?
Evet, akciğer sönmesi tekrarlayabilir. Özellikle ilk kez kendiliğinden gelişen pnömotoraks yaşayan kişilerde, bir yıl içinde tekrar etme riski %20–30 civarındadır. Bu oran, cerrahi tedavi uygulanmazsa daha da artabilir. Cerrahiyle bu risk %1’in altına indirilebilir. Sigara içenlerde tekrar riski çok daha fazladır.
Akciğer Sönmesi Geçiren Kişiler Nelere Dikkat Etmelidir?
- Pnömotoraks geçiren bireylerin yaşam tarzlarında bazı değişikliklere gitmesi önerilir:
- Sigara kesinlikle bırakılmalıdır. Sigara içmek, hem tekrarlama riskini artırır hem de akciğer fonksiyonlarını bozar.
- Dalış sporu (scuba diving) önerilmez. Basınç değişimleri pnömotoraks riskini artırabilir.
- Yüksek irtifada uçmak (örneğin pilotluk, paraşütle atlama) tehlikeli olabilir.
- Ağır fiziksel aktiviteler ve ağırlık kaldırma gibi göğüs içi basıncı artıran sporlar dikkatle yapılmalıdır.
- Düzenli doktor kontrolleri ihmal edilmemelidir. Özellikle cerrahi sonrası radyolojik takip önemlidir.
Akciğer Sönmesi Ciddiye Alınmalıdır
Akciğer sönmesi, erken tanı ve uygun tedavi ile başarılı şekilde yönetilebilecek bir durumdur. Ancak tekrarlama riski ve ciddi solunum problemlerine yol açabilme ihtimali nedeniyle ihmale gelmez. Göğüs cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilmesi ve uygun tedavi yönteminin belirlenmesi, hastanın yaşam kalitesi açısından büyük önem taşır.
